در مقابل تئوری رسانه های دولتی ترکیه مبنی بر حمایت آمریکا از ناآرامی های اخیر این کشور، بسیاری از کودتای 25 تیر ترکیه به عنوان طرح رجب طیب اردوغان، رییس جمهور این کشور برای پاکسازی دولت یاد می کنند. روزنامه واشنگتن تایمز یکی از چندین رسانه ای است که نه تنها اردوغان را حلقه اصلی این کودتا می داند بلکه سه ماه پیش در گزارشی پیش بینی کرده بود که سیاستمدار نه چندان قانع ترکیه برای تحکیم پایه های قدرتش دست به کودتا خواهد زد.

گمانه زنی ها درباره احتمال کودتا در ترکیه طی چند ماه گذشته تا حدی بالا گرفته بود که فرماندهان نظامی در نهایت مجبور به واکنش شدند و هرگونه تلاش در این زمینه را تکذیب کردند. اما اردوغانی که به بدبینی شهره است آیا با همین یک بیانیه از سوی فرماندهان نظامی دلش آرام گرفت و دست از تفحص عقاید دگراندیشان برداشت؟

این ادعای ارتش و سازمان اطلاعات ترکیه بود که بیش از پیش به گمانه ها درباره "کودتای خودخواسته" دامن زد. چهار روز پس از کودتا ارتش این کشور با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که چند ساعت قبل از اجرای کودتا توسط گروهی از نظامیان، از تلاش آنها مطلع شده بود. هم زمان اعلام منابع دیپلماتیک مبنی بر اینکه فرانسه اطلاعاتی را حداقل دو روز پیش از وقوع کودتا به دستگاه های اطلاعاتی ترکیه درباره مقدمه چینی گروهی از نظامیان برای اقدام علیه رئیس جمهور این کشور داده بود افکار بسیاری از تحلیلگران را به این مسئله معطوف کرد که وقوع یک "کودتای کنترل شده" می تواند بهترین اتفاق ممکن برای دولت اردوغان باشد که هم زمان با احساس نیاز به مسئله ای برای بازیابی محبوبیتش، به شدت به سرکوب مخالفان و پاکسازی آن ها نیاز دارد.  

نوام چامسکی، زبان شناس و تحلیلگر سیاسی برجسته آمریکایی اما نظر دیگری دارد. او که در دی ماه سال گذشته به دلیل امضای طوماری علیه اقدامات اردوغان در جنوب شرق این کشور از سوی او "نادان" خطاب شده بود، شواهد موجود درباره این ادعا را فعلا کافی نمی داند.

چامسکی در گفت وگو با ایسنا با اشاره به شرایط مبهم فعلی اوضاع در ترکیه می گوید: هیچ مدرک موثقی مبنی بر این وجود ندارد که اردوغان این کودتا را برنامه ریزی کرده است.    

از کنترل کودتایی با چنین ابعاد طی 6 ساعت می توان سه رویکرد را در پیش گرفت؛ اول آنکه اردوغان با حمایتی مردمی و دولتی با هوشمندانه ترین راه یعنی به میدان آوردن مردم از یکی از سخت ترین مهلکه های بازی قدرت گریخت یا اینکه در سقط کودتایی خودخواسته هزاران نفر را از عرصه قدرت، اعتراض و بیان محو کرد همان طور که از روز کودتا تا امروز نزدیک به 50 هزار نفر از نیروهای نظامی، قوه قضاییه، اداری و دانشگاهی ترک بازداشت و اخراج شده یا مورد بازجویی قرار گرفته اند. رویکرد سوم موج سواری اردوغان را مطرح می کند؛ اینکه او با توسل به مردم و حلقه وفادارانش اوضاع را کنترل کرد و حالا با بهره برداری از شرایط پیش آمده کودتایی را در نهادهای کشوری به راه انداخته است.  

 چامسکی که در چند سال گذشته همواره آنکارا را به حمایت از داعش متهم می کند، در دسته حامیان رویکرد سوم جای گرفته و توضیح می دهد: دست داشتن دولت در کودتا اگر چه هنوز قابل تایید نیست اما اردوغان قطعا برای دستیابی به اهداف شنیع خود در حال سوءاستفاده از شرایط به وجود آمده است.

وی پیش از این نیز نسبت به اهداف و رفتارهای اردوغان هشدار داده بود: سیاست های اردوغان در مسیر خطرناکی حرکت می کند؛ مسیر سرکوب شدید و افزایش خودکامگی .

به طور قطع برای رسیدن به هر هدفی، پاکسازی کامل دولت از صداهای متفاوت و نه حتی مخالف نه تنها نامشروع بلکه ظالمانه است؛ خواه آن هدف حفظ مردم از بی ثباتی باشد خواه تبدیل کشور به میدانی خالی برای یکه تازی.